Thơ Nga

Trong các nhà thơ Nga mà tôi từng đọc (tương đối ít vì thực ra tôi ít khi đọc thơ), tôi thích Esenin, Ônga Bécgôn, và Raxun Gamzatov).

Tôi không thích Pushkin lắm mặc dù ông được mệnh danh là "mặt trời của thi ca Nga". Có thể vì ông là một người lý tưởng hoá và quá say đắm so với tôi nên tôi- một kẻ thiếu niềm tin và hay lưỡng lự - không thực sự cảm thấy gần gũi chăng?. Pushkin là một người tin tưởng một cách nhiệt thành vào Tự do, vào Tình yêu, vào Danh dự và sẵn sàng đánh đổi tất cả cho những gì mình tin tưởng. Cho tới tận cái chết của ông cũng đầy chất thơ, của một chàng Don Kihote chiến đấu trong nỗi cô đơn và vô vọng. Pushkin và Byron, hai nhà thơ lý tưởng ca ngợi bằng một niềm tin tuyệt đối của tôn giáo vào Tình yêu, vào Tự do. Và cả hai đều ngã xuống vì những gì mình tin tưởng đó, một người vì tự do và người kia vì tình yêu. Vì thế có lẽ họ sẽ mãi là những nhà thơ vĩ đại nhất chính vì họ đã lấy máu của mình để viết lên điều mình tin tưởng và ngưỡng mộ. Họ như những cánh chim báo bão, với tư tưởng đi trước thời đại có lẽ là cả một thế kỷ.

Nhưng cũng có thể là vì tôi không thích thơ dịch của Thuý Toàn mà thơ Pushkin thì hình như đều do Thúy Toàn dịch. Tôi có cảm giác Thúy Toàn hơi Việt Nam quá, và ông hay đem chất Việt Nam của mình lồng vào trong những bài thơ của Pushkin. Tôi thích các dịch giả Bằng Việt, Thái Bá Tân hay Hồng Thanh Quang dịch thơ Nga hơn. Dù sao đi nữa thì đọc thơ dịch cũng là đọc một phần tâm hồn của người dịch chứ không chỉ là tâm hồn của nhà thơ.

Quay trở lại những nhà thơ mà tôi nói là thích trên, cũng khó nói là tại sao tôi lại thích thơ của họ. Ở Ônga Bécgôn có lẽ là sự nhạy cảm và tâm hồn rất phụ nữ nhưng cũng rất mực chân thành của bà (Xuân Quỳnh chẳng hạn, cũng phụ nữ nhưng tôi cảm giác có phần nào đó hơi "điệu" trong những tâm sự phụ nữ của chị). Ở Raxun Gamzatov có lẽ là tình yêu thiên nhiên và tâm hồn mộc mạc, bình dĩ, những câu thơ giàu hình ảnh, có tính trực giác cao nhưng có lúc lại thâm thuý, triết lý kiểu phương Đông. Còn ở Esenin, có thể là một tâm hồn Nga thuần chất nhất, là tấm u hoài của một kẻ sống thời loạn lạc, nơi mọi giá trị đều đảo lộn, nghiêng ngửa. Esenin là những gì còn sót lại của một thế kỷ 19 bình yên, cố gắng sống và thích nghi (và không thành công) với thế kỷ 20 nhiều âu lo và trắc ẩn, là gạch nối giữa một nước Nga cũ-nông nô-Chính thống giáo và một nước Nga mới- nông trang tập thể- Stalinist.

Dưới đây là một bài thơ của Raxul Gamzatov

Không đề -Raxul Gamzatov

Nếu em muốn anh thắp sao em ngắm
Anh sẽ xua cơn gió lạnh ngoài đồng
Sẽ đốt lửa chờ em về sưởi ấm
Che bốn bề em đỡ rét mùa đông
Và hai ta ngồi trong đêm thanh vắng
Xích lại gần nhau, không lý sự, hiền lành
Cái buồn khổ trên vai em mang nặng
Anh sẵn sàng cho hết cả sang anh

Anh sẽ cúi bên giường em lặng lẽ
Và để em không thức giấc, che đèn
Anh sẽ hát những lời ru của mẹ
Ngăn mọi điều bất hạnh đến với em

Và lúc ấy em sẽ tin trên trái đất
Toàn người tốt, không có buồn, nước mắt.

(Thái Bá Tân dịch)